61

هلا ای زهره زهرا بکش آن گوش زهرا را                             تقاضایی نهادستی در این جذبه دل ما را

منم ناکام کام تو برای صید و دام تو                                     گهی بر رکن بام تو گهی بگرفته صحرا را

چه داند دام بیچاره فریب مرغ آواره                                      چه داند یوسف مصری نتیجه شور و غوغا را

گریبان گیر و این جا کش کسی را که تو خواهی خوش          که من دامم تو صیادی چه پنهان صنعتی یارا

چو شهر لوط ویرانم چو چشم لوط حیرانم                            سبب خواهم که واپرسم ندارم زهره و یارا

اگر عطار عاشق بد سنایی شاه و فایق بد                          نه اینم من نه آنم من که گم کردم سر و پا را

یکی آهم کز این آهم بسوزد دشت و خرگاهم                     یکی گوشم که من وقفم شهنشاه شکرخا را

خمش کن در خموشی جان کشد چون کهربا آن را                که جانش مستعد باشد کشاکش های بالا را

 

62

بهار آمد بهار آمد سلام آورد مستان را                                 از آن پیغامبر خوبان پیام آورد مستان را

زبان سوسن از ساقی کرامت های مستان گفت                 شنید آن سرو از سوسن قیام آورد مستان را

ز اول باغ در مجلس نثار آورد آنگه نقل                                  چو دید از لاله کوهی که جام آورد مستان را

ز گریه ابر نیسانی دم سرد زمستانی                                 چه حیلت کرد کز پرده به دام آورد مستان را

سقاهم ربهم خوردند و نام و ننگ گم کردند                         چو آمد نامه ساقی چه نام آورد مستان را

درون مجمر دل ها سپند و عود می سوزد                           که سرمای فراق او زکام آورد مستان را

درآ در گلشن باقی برآ بر بام کان ساقی                              ز پنهان خانه غیبی پیام آورد مستان را

چو خوبان حله پوشیدند درآ در باغ و پس بنگر                        که ساقی هر چه درباید تمام آورد مستان را

که جان ها را بهار آورد و ما را روی یار آورد                            ببین کز جمله دولت ها کدام آورد مستان را

ز شمس الدین تبریزی به ناگه ساقی دولت                         به جام خاص سلطانی مدام آورد مستان را

 

63

چه چیزست آنک عکس او حلاوت داد صورت را                     چو آن پنهان شود گویی که دیوی زاد صورت را

چو بر صورت زند یک دم ز عشق آید جهان برهم                   چو پنهان شد درآید غم نبینی شاد صورت را

اگر آن خود همین جانست چرا بعضی گران جانست             بسی جانی که چون آتش دهد بر باد صورت را

وگر عقلست آن پرفن چرا عقلی بود دشمن                        که مکر عقل بد در تن کند بنیاد صورت را

چه داند عقل کژخوانش مپرس از وی مرنجانش                    همان لطف و همان دانش کند استاد صورت را

زهی لطف و زهی نوری زهی حاضر زهی دوری                 چنین پیدا و مستوری کند منقاد صورت را

جهانی را کشان کرده بدن هاشان چو جان کرده                    برای امتحان کرده ز عشق استاد صورت را

چو با تبریز گردیدم ز شمس الدین بپرسیدم                         از آن سری کز او دیدم همه ایجاد صورت را

 

64

تو دیدی هیچ عاشق را که سیری بود از این سودا               تو دیدی هیچ ماهی را که او شد سیر از این دریا

تو دیدی هیچ نقشی را که از نقاش بگریزد                          تو دیدی هیچ وامق را که عذرا خواهد از عذرا

بود عاشق فراق اندر چو اسمی خالی از معنی                  ولی معنی چو معشوقی فراغت دارد از اسما

تویی دریا منم ماهی چنان دارم که می خواهی                  بکن رحمت بکن شاهی که از تو مانده ام تنها

ایا شاهنشه قاهر چه قحط رحمتست آخر                           دمی که تو نه ای حاضر گرفت آتش چنین بالا

اگر آتش تو را بیند چنان در گوشه بنشیند                            کز آتش هر که گل چیند دهد آتش گل رعنا

عذابست این جهان بی تو مبادا یک زمان بی تو                    به جان تو که جان بی تو شکنجه ست و بلا بر ما

خیالت همچو سلطانی شد اندر دل خرامانی                       چنانک آید سلیمانی درون مسجد اقصی

هزاران مشعله برشد همه مسجد منور شد                       بهشت و حوض کوثر شد پر از رضوان پر از حورا

تعالی الله تعالی الله درون چرخ چندین مه                            پر از حورست این خرگه نهان از دیده اعمی

زهی دلشاد مرغی کو مقامی یافت اندر عشق                  به کوه قاف کی یابد مقام و جای جز عنقا

زهی عنقای ربانی شهنشه شمس تبریزی                        که او شمسیست نی شرقی و نی غربی و نی در جا

 

65

ببین ذرات روحانی که شد تابان از این صحرا                         ببین این بحر و کشتی ها که بر هم می زنند این جا

ببین عذرا و وامق را در آن آتش خلایق را                             ببین معشوق و عاشق را ببین آن شاه و آن طغرا

چو جوهر قلزم اندر شد نه پنهان گشت و نی تر شد            ز قلزم آتشی برشد در او هم لا و هم الا

چو بی گاهست آهسته چو چشمت هست بربسته            مزن لاف و مشو خسته مگو زیر و مگو بالا

که سوی عقل کژبینی درآمد از قضا کینی                           چو مفلوجی چو مسکینی بماند آن عقل هم برجا

اگر هستی تو از آدم در این دریا فروکش دم                         که اینت واجبست ای عم اگر امروز اگر فردا

ز بحر این در خجل باشد چه جای آب و گل باشد                   چه جان و عقل و دل باشد که نبود او کف دریا

چه سودا می پزد این دل چه صفرا می کند این جان             چه سرگردان همی دارد تو را این عقل کارافزا

زهی ابر گهربیزی ز شمس الدین تبریزی                            زهی امن و شکرریزی میان عالم غوغا

 

66

تو را ساقی جان گوید برای ننگ و نامی را                           فرومگذار در مجلس چنین اشگرف جامی را

ز خون ما قصاصت را بجو این دم خلاصت را                           مهل ساقی خاصت را برای خاص و عامی را

بکش جام جلالی را فدا کن نفس و مالی را                         مشو سخره حلالی را مخوان باده حرامی را

غلط کردار نادانی همه نامیست یا نانی                               تو را چون پخته شد جانی مگیر ای پخته خامی را

کسی کز نام می لافد بهل کز غصه بشکافد                       چو آن مرغی که می بافد به گرد خویش دامی را

در این دام و در این دانه مجو جز عشق جانانه                      مگو از چرخ وز خانه تو دیده گیر بامی را

تو شین و کاف و ری را خود مگو شکر که هست از نی         مگو القاب جان حی یکی نقش و کلامی را

چو بی صورت تو جان باشی چه نقصان گر نهان باشی          چرا دربند آن باشی که واگویی پیامی را

بیا ای هم دل محرم بگیر این باده خرم                                چنان سرمست شو این دم که نشناسی مقامی را

برو ای راه ره پیما بدان خورشید جان افزا                             از این مجنون پرسودا ببر آن جا سلامی را

بگو ای شمس تبریزی از آن می های پاییزی                       به خود در ساغرم ریزی نفرمایی غلامی را

 

67

از آن مایی ای مولا اگر امروز اگر فردا                                  شب و روزم ز تو روشن زهی رعنا زهی زیبا

تو پاک پاکی از صورت ولیک از پرتو نورت                               نمایی صورتی هر دم چه باحسن و چه بابالا

چو ابرو را چنین کردی چه صورت های چین کردی                مرا بی عقل و دین کردی بر آن نقش و بر آن حورا

مرا گویی چه عشقست این که نی بالا نه پستست این       چه صیدی بی ز شستست این درون موج این دریا

ایا معشوق هر قدسی چو می دانی چه می پرسی           که سر عرش و صد کرسی ز تو ظاهر شود پیدا

زدی در من یکی آتش که شد جان مرا مفرش                      که تا آتش شود گل خوش که تا یکتا شود صد تا

فرست آن عشق ساقی را بگردان جام باقی را                   که از مزج و تلاقی را ندانم جامش از صهبا

بکن این رمز را تعیین بگو مخدوم شمس الدین                     به تبریز نکوآیین ببر این نکته غرا

 

68

چو شست عشق در جانم شناسا گشت شستش را          به شست عشق دست آورد جان بت پرستش را

به گوش دل بگفت اقبال رست آن جان به عشق ما               بکرد این دل هزاران جان نثار آن گفت رستش را

ز غیرت چونک جان افتاد گفت اقبال هم نجهد                      نشستست این دل و جانم همی پاید نجستش را

چو اندر نیستی هستست و در هستی نباشد هست         بیامد آتشی در جان بسوزانید هستش را

برات عمر جان اقبال چون برخواند پنجه شصت                     تراشید و ابد بنوشت بر طومار شصتش را

خدیو روح شمس الدین که از بسیاری رفعت                        نداند جبرئیل وحی خود جای نشستش را

چو جامش دید این عقلم چو قرابه شد اشکسته                 درستی های بی پایان ببخشید آن شکستش را

چو عشقش دید جانم را به بالای یست از این هستی         بلندی داد از اقبال او بالا و پستش را

 

اگر چه شیرگیری تو دلا می ترس از آن آهو                         که شیرانند بیچاره مر آن آهوی مستش را

چو از تیغ حیات انگیز زد مر مرگ را گردن                              فروآمد ز اسپ اقبال و می بوسید دستش را

در آن روزی که در عالم الست آمد ندا از حق                        بده تبریز از اول بلی گویان الستش را

 

69

چه باشد گر نگارینم بگیرد دست من فردا                            ز روزن سر درآویزد چو قرص ماه خوش سیما

درآید جان فزای من گشاید دست و پای من                         که دستم بست و پایم هم کف هجران پابرجا

بدو گویم به جان تو که بی تو ای حیات جان                          نه شادم می کند عشرت نه مستم می کند صهبا

وگر از ناز او گوید برو از من چه می خواهی                          ز سودای تو می ترسم که پیوندد به من سودا

برم تیغ و کفن پیشش چو قربانی نهم گردن                         که از من دردسر داری مرا گردن بزن عمدا

تو می دانی که من بی تو نخواهم زندگانی را                      مرا مردن به از هجران به یزدان کاخرج الموتی

مرا باور نمی آمد که از بنده تو برگردی                                 همی گفتم اراجیفست و بهتان گفته اعدا

تویی جان من و بی جان ندانم زیست من باری                     تویی چشم من و بی تو ندارم دیده بینا

رها کن این سخن ها را بزن مطرب یکی پرده                       رباب و دف به پیش آور اگر نبود تو را سرنا

 

70

برات آمد برات آمد بنه شمع براتی را                                   خضر آمد خضر آمد بیار آب حیاتی را

عمر آمد عمر آمد ببین سرزیر شیطان را                             سحر آمد سحر آمد بهل خواب سباتی را

بهار آمد بهار آمد رهیده بین اسیران را                        &nbs